شب یلدا

 

شب یلدا (چله) آخرین شب آذر ماه، بلندترین و تاریک‌ترین شب سال می­باشد که از نظر علم نجوم یک دقیقه از دیگر شب‌­ها طولانی­‌تر با آداب و رسوم خاص خود نسل به نسل در ایران زمین رایج بوده است  و پس از این شب، طول روزها تدریجا بلندتر و طول شب­‌ها کوتاه­تر می شود. از اینرو در ادب کهن ایران، به آن « شب تولد خورشید به معنی زایش مهر»  گویند و عقیده داشتند یلدا افول تاریکی اهرمن است. مراسم شب یلدا چهل روز قبل از جشن آتش زرتشتیان برگزار می‌شود. خانواده­‌های ایرانی تا سپیده‌دم در کنار هم این شب را به مهر و نشاط می‌گذارنند. از جمله آیین­‌های این شب می‌توان به خواندن قرآن، داستان­‌های کهن ایرانی به ویژه رستم و سهراب از شاهنامه فردوسی و حافظ خوانی و تفأل به دیوان او( که از قرن هفتم بتدریج رواج یافت ) و ذکر خاطرات گذشته اشاره کرد که غالبا بزرگان فامیل انجام این مراسم را برعهده دارند. بردن هدیه با عنوان 'شب چله‌ ای' به خانه نوعروس توسط خانواده داماد از دیگر مراسم یلدایی به ویژه در استان خراسان است. حافظ در دیوانش چندین بار با بیانی استعاری به شب یلدا اشاره دارد:

 

بر سر آنم که گر ز دست برآید                    دست به کاری زنم که غصه سرآید

خلوت دل نیست جای صحبت اضداد          دیو چو بیرون رود فرشته درآید

صحبت حکام ظلمت شب یلداست            نور ز خورشید جوی بود که برآید

 

ابوریحان بیرونی، دانشمند و تقویم شناس برجسته ایرانی، نیز از این شب با نام « میلاد اکبر و میلاد خورشید » یاد می­کند. همچنین در این شب میوه‌­هایی چون انار و هندوانه به دلیل رنگ قرمزشان و همچنین تعدد دانه­‌های آن­ها حضوری نمادین دارند؛ دانه­‌های بسیار مفهوم پیوند و همدلی را می­رسانند و سرخیشان سمبل خورشید در شب تار است. براساس متون رسمی موجود، قدمت این مراسم به پانصد سال قبل از میلاد برمی­گردد واز دوره داریوش اول در تقویم رسمی ایران باستان به ثبت رسیده است.

امیدشادی یلداییتان به بلندای شب یلدا باشد به این امید، یلدا مبارک