سوم رجب، شهادت امام دهم، ساکن کوچه‌های غربت
امروز شنبه شانزدهم بهمن سال 1400، برابر با سوم رجب، سالروز شهادت دهمین پیشوای شیعیان امام هادی النقی (ع) است.
علی‌بن‌محمد(ع)، در سال ۲۲۰ه.ق. در سن ۸ سالگی، پس از شهادت پدرشان،امام جواد(ع)، به امامت رسیدند و تا ۲۵۴ه.ق. به مدت ۳۴ سال، امامت امّت را به عهده داشتند. آنچه طبق اسناد تاریخی قابل ذکر و درخور توجه است این موضوع می‌باشد که سن پایین امام هادی(ع) در آغاز امامت، منجر به تردید شیعیان در صحت برگزیده شدن به این مقام الهی نگردید، چرا که آغاز امامت امام جواد(ع) در دوره‌ی طفولیت، سبب گشت شیعیان پس ازایشان در مواجهه با چنین موضوعی گرفتار شک و شبهه نشوند.
از مشهورترین القاب امام دهم شیعیان، هادی و نقی است. لقب هادی از آن رو به امام(ع) اطلاق شده است که در زمان خود بهترین هدایت‌کننده‌ی مردم به سوی خیر بوده‌اند. القاب دیگری از جمله مرتضی، عالم، فقیه، امین، ناصح، متوکل، خالص و طیب نیز برای این امام همام یاد شده است. شیخ صدوق از اساتید خود نقل کرده است که امام هادی و فرزندشان امام حسن عسکری(ع) را به دلیل اینکه در سامرا در منطقه‌ای به نام عسکر ساکن بودند «امامین عسکریین» می‌خوانند. کنیهشان «ابوالحسن» است و در منابع حدیثی «ابوالحسن سوم» خوانده شده‌اند تا با ابوالحسن اول یعنی امام موسی‌بن‌جعفر و ابوالحسن دوم یعنی امام رضا(ع) اشتباه نشوند.
در مدت امامت حضرت علی‌النقی(ع) چندین خلیفه عباسی بر سر کار آمدند. آغاز امامت دهمین حجت خداوند با خلافت معتصم، و پایان آن در دوره خلافت معتز بوده است. سال‌های پایانی عمر امام هادی(ع)، به نقل از ابن شهر آشوب، با خلافت معتمد عباسی همزمان بوده است. امام دهم(ع) در زمان حکومت معتز عباسی مسموم شدند و به شهادت رسیدند. شیخ مفید در این رابطه آورده است امام دهم در ماه رجب سال ۲۵۴ه.ق.، پس از ۲۰ سال و ۹ ماه اقامت در شهر سامرا، در ۴۱ سالگی در شهر مدینه راهی سفر دیار باقی شدند.
امام هادی(ع) اسوه‌ای شایسته از یک انسان کامل و دارای شخصیتی والا و معظّم، آراسته به اخلاق اسلامی بودند؛ آنچنان که شرح‌حال‌نویسان در وصف عظمت ایشان، از زبانزد بودن امام در تمام زمینه‌های فردی، اعم از ظاهری و اخلاقی در نزد همگان یاد کرده‌اند: " [در عبادت] همواره ملازم مسجد بودند و میلی نیز به دنیا نداشتند. عبادتگری فقیه بودند. شب‌ها را در عبادت به صبح می‌رساندند، بی‌آنکه لحظه‌ای روی از قبله برگردانند. با پشمینه‌ای بر تن و سجاده‌ای از حصیر زیر پا به نماز می‌ایستادند " . امام ساده می‌زیستند و در عین حال در دانش از سرآمدان عصر خود بودند. یکی از محورهای اساسی و از سترگ‌ترین پشتوانه‌های امامت، دانش امام است که بر اساس آن بشریت از کوره راه‌های نابودی رهایی می‌یابد. شخصیت علمی امام هادی(ع) از همان دوران کودکی و پیش از امامت ایشان شکل گرفته بود. آگاهی از اسرار، دیگر ویژگی این امام همام(ع) است. براساس روایات فراوان، امام معصوم(ع) هر گاه بخواهد از چیزی که بر او پوشیده است، آگاه شود، خداوند او را بدان آگاه خواهند ساخت. امام علی النقی(ع) نیز بسان دیگر پیشوایان، از غیب خبر می‌دادند، آینده را به وضوح می‌دیدند. از درون افراد آگاه بودند. سخنوری نیز از سایرخصایص برجسته امام هادی(ع) بود. گفتار امام، شیرین و سرزنش ایشان تکان‌دهنده بود، به گونه‌ای که آموزگارشان در کودکی شیفته سخنوری امام گردید. آن گاه که لب به سخن می‌گشودند، روح شنونده را تازگی می‌بخشیدند و چون او را عتاب می‌کردند، کلامشان همچون شمشیری برّان از جمله‌های نغز، پیکره دشمن را شرحه شرحه می‌کرد. خصلت مهربانی هم از جمله زیبایی‌های طبع نیکوی امام(ع) بود. امام بسیار مهربان بودند و همواره در رفع مشکلات اطرافیان تلاش می‌نمودند و حتی گاه خودرا به مشقّت می‌انداختند؛ آن هم در دورانی که شدت سخت‌گیری‌های حکومت غاصب عباسی بر شیعیان به اوج خود رسیده بود. ایشان از احترام به اهل دانش نیز غافل نمی‌شدند و در پاسخ به پرسش جویندگانِ حق در خصوص اهتمام امام به این امر می‌فرمودند: " اگر با قرآن داوری کنم،راضی می‌شوید؟ گفتند: آری. امام تلاوت فرمودند: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هنگامی که به شما گفته شد: در مجلس جا برای دیگران باز نمایید، باز کنید تا خداوند [رحمتش را ] برایتان گسترده سازد و چون گفته شد برخیزید، برخیزید تا خداوند به مراتب [منزلت]مؤمنانتان و کسانی را که علم یافته‌اند بالا برد] و نیز فرموده است:آیا کسانی که دانشمند هستند با آنان که نیستند برابرند؟خداوند مؤمن دانشمند را بر مؤمن غیر دانشمند مقدم داشته، همچنان که مؤمن را بر غیر مؤمن برتری داده است " . از دیگر صفات ضروری امامت بردباری است، زیرا بردباری هم از شرایط یک رهبر مدبّر است و این امام همام به این صفت عظیم متخلق بودند. اهمیت دارا بودن چنین صفتی از این جهت قابل طرح است که شکیبایی از برجسته‌ترین صفات مردان بزرگ الهی است؛ زیرا برخوردهای آنان با مردم نادان بیشتر از همه است و آنان برای هدایت‌شان باید صبر پیشه سازند تا این‌گونه دروازه‌ای از رستگاری را به رویشان بگشایند. ایشان در عین مهربانی، آراسته به شکوه و هیبت بودند. از آنجا که امام معصوم، کانون تجلّی قدرت و عظمت پروردگار و معدن اسرار الهی و قطب عالم امکان است، قداست معنوی و شکوه و وقار بسیار دارد. بخشندگی و سختکوشی نیز را به وضوح می‌توان در مجموعه‌ی خوبی‌های امام یافت.
حسن ختام این مطلب به حدیثی گرانقدر از امام مظلوم(ع) مزیّن می‌باشد: " به جای حسرت و اندوه برای عدم موفقیت‌های گذشته، با گرفتن تصمیم و اراده قوی جبران کن " (میزان الحکمة، ج. ۷، ص. ۴۵۴).
گردآوری: بیگلری
منابع:
گزارش