افزایش آستانه صبر رمز مدیریت خشم
امروزه جوامع بشری با وجود بهره‌مندی از پیشرفت‌های علمی، صنعتی، اقتصادی و اجتماعی اما همچنان گرفتار ناهنجاری‌های عدیده‌ای همچون افزایش میزان رواج خشم هستند.
ایران در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، هجدهم دسامبر سال ۲۰۱۳، پیشنهاد تعیین روزی را به نام « روز جهانی عاری از خشونت و افراطیگری» ارائه کرد که با رأی اکثریت موافق به تصویب رسید و از آن سال تا کنون، 27 آذر در تقویم ایران به همین نام ثبت شده است.
خشونت از نظر لغوی به معنای خشکی، تندی و سختی است. خشونت استفاده از زور فیزیکی یا کلامی به منظور قراردادن دیگران در وضعیتی بر خلاف خواسته‌شان است. در تمامی جهان(چه در شکل فردی، جمعی و یا دولتی) خشونت به عنوان ابزاری برای کنترل و رسیدن به خواسته‌های موردنظر استفاده می‌شود و در واقع نوعی تلاش برای سرکوب مقاومت دیگران است.
عدم آموزش مهارت‌های کنترل خشم یکی از علل افزایش خشونت در بین افراد است. خانواده یکی از مهم‌ترین مکان‌هایی است که می‌تواند خشونت را در فرزندان و سایر اعضاء خانواده کاهش یا افزایش دهد. خشونت می‌تواند به دیگر افراد جامعه سرایت کند، همانطور که خنده می‌تواند مسری باشد. اگر در خانواده مشاجره و تهدید زیاد باشد این موضوع به فرزندان نیز انتقال یابد و در نتیجه در محیط اجتماعی و مدرسه موجب می‌گردد تا رفتار خشن را از خود بروز دهند.
مرکز بهداشت جهانی(WHO )در اولین «گزارش جهانی در مورد خشونت و سلامت» خشونت را تحت عنوان «استفادهٔ عامدانه از نیروی جسمی یا قدرت، به صورت تهدیدآمیز یا واقعی، علیه خود، دیگری یا گروه یا جامعه‌ای، که موجب آسیب، مرگ، آسیب روانی، عقب‌افتادگی یا محرومیت می‌شود یا احتمال این رخدادها را بسیار بالا می‌برد» تعریف می‌کند. خشونت ممکن است آشفتگی آنی و زودگذر روانی و یا اختلال روانی حاد باشد. انواع کلّی خشونت از نظر متخصصان شامل خشونت جسمی، روحی، جنسی و خشونت زبان می‌باشند.
خشونت را (که فرآیندی ذهنی است و ابعاد بیرونی و درونی دارد) از جنبه‌ی شکل بروز، سطح آگاهی و کیفیت آسیب‌پذیری بدین ترتیب تقسیم‌بندی می‌کنند: آشکار و پنهان و نمادین( استفاده از کلمات محرک خشم مانند توهین، تحقیر و ناسزاگویی)، آگاهانه و ناآگاهانه و ناخواسته و از جنبه‌ی کیفیت آسیب‌پذیری دارای دونوع روحی- روانی و جسمانی( البته روشن است که هیچگاه مرز کاملاْ مشخصی میان این دو نوع خشونت وجود ندارد) است.
خشونت در هیچ جامعه‌ای پسندیده نیست زیرا می‌تواند چه به لحاظ روحی- روانی و چه جسمی آثار جبران‌ناپذیری را به خصوص بر کودکان و زنان برجای گذارد؛ از این رو، افراد جامعه‌ای پویا و بانشاط هستند كه از شراره‌های آنش این عارضه‌ی خانمان‌سوز بدور باشد. كودكان نخستین قربانیان خشونت در جامعه هستند چون به سرعت آن را درونی می‌كنند و سپس در اشكال مختلف بروز می‌دهند. بنابراین شیوع این عارضه در جامعه یك رویكرد نامطلوب تلقی می‌شود. اگر این عارضه در جامعه امكان رشد یابد اجتماع روی آرامش به خود نخواهد دید و نسلی خشن تربیت خواهد شد و شاید بهتر این است که بگوییم نسلی مقاوم دربرابر تربیت ظهور می‌کند که کنترل و مهار آن با دشواری همراه خواهد بود. برای واکاوی و بررسی ماهیت خشونت باید به پاسخ دقیق دو سؤال برسیم: خشم چرا و از کجا نشأت می‌گیرد و برای مهار جریان سیل‌آسای خشم‌های آشکار و نهفته چه باید کرد.
سازمان جهانی بهداشت ریشه رفتار خشونت‌آمیز را در چهار مولفهی زیستی( با ریشه‌های فرهنگی)، روانی، اجتماعی و معنوی می‌داند. درواقع سازمان مذکور، مسائل اجتماعی از جمله محرومیت‌های اجتماعی، بی‌عدالتی، آشفتگی‌های اجتماعی، تعاملات بی‌ضابطه درون اجتماعی، رویكردهای نادرست نظام آموزش و پرورش، عوامل خانوادگی، تبعیض طبقاتی، فقر و مخاطرات اقتصاد را از عوامل ایجاد و یا تقویت خشونت می‌داند.
از نگاه علم روانشناسی منشأ ظهور، ادامه و افزایش روزافزون خشم در فرد یا جامعه مشاهده و کسب تجربه‌ی تلخ می‌باشد. فرد هرچه بیشتر رفتار خشونت‌آمیز را ببیند، نتیجه‌ی آن تقلید رفتار با افزایش تعداد دفعات خواهد بود. قرآن کریم و ائمه(ع) هم افرادی را که مهارت کنترل خشم و اغماض را در خود پرورش داده‌اند، ستوده‌اند. افراد در اتفاقات ناپسند و ناگوار غالبا واکنش تکانشی( بدون فکر و تأمل عمل کردن؛ عکس العملی که پشت آن تفکری نیست و در آن واحد اجرا می‌گردد) و یا تهاجمی دارند و ابراز خشم و عصبانیت از شایع‌ترین واکنش‌ها در آن لحظات است. اسلام این حقیقت را در نظردارد که به طور طبیعی عصبانیت بخشی از رفتار انسان است که مانند محرک برای دفاع از حق می‌توان از آن استفاده کرد اما باید تحت کنترل باشد تا موجب آشفتگی نگردد. در زندگی برخی از مسائل کوچک نیز می‌تواند عصبانیت را تحریک کند، اما عصبانیت نابه جا قوی‌ترین روش شیطان برای کشاندن انسان به سوی گمراهی و تاریکی است. در قرآن و روایات اسلامی راه‌های متعددی برای فرونشاندن و درمان عصبانیت بیان شده است.
خداوند به زیبایی در آیات متعددی از جمله سوره‌ی مبارکه‌ی آل عمران(133-134) دعوت به فروخوردن خشم و غضب می‌فرمایند: « وَ سارِعُوا إِلی مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقین.الَّذینَ یُنْفِقُونَ فِی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الْکاظِمینَ الْغَیْظَ وَ الْعافینَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنینَ» و در سوره‌ی عظیم شوری ( آیه 37) نیز همین مطلب را مورد تأکید قرار داده‌اند:« وَ الَّذینَ یَجْتَنِبُونَ کَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ وَ إِذا ما غَضِبُوا هُمْ یَغْفِرُون ». خداوند که خود غفور هستند، بندگان خود را نیز به صفت زیبای « غفران » ارجاع داده‌اند. پیامبر اکرم(ص) که سراسر وجودشان آراسته به نجابت و آرامش بود در پیروی از امر پروردگار، سفارش کرده‌اند: " بدانید که بهترین انسان‌ها کسانی هستند که دیر به خشم آیند و زود راضی شوند"( نهج الفصاحه، ص. 243، ح).
گردآوری: بیگلری
منابع:
گزارش