در سفر زندگی،محبت، پرتویی از تجلّی بندگی خداوندست

در فرهنگ اسلامی ایرانی محبت و نیکی به دیگران به ویژه نیازمندان در صدر تربیت اجتماعی قرار دارد. قرآن کریم نیز در سوره­ های مختلف به این مؤلفه­ ی ارزشمندازجوانب مختلف شامل فکری، گفتاری و رفتاری اشاره و تأکید کرده است زیرا فرآیند شکل گیری شاکله­ ی شخصیت انسان از قاعده­ ی تأثیر ظاهر بر باطن و باطن بر ظاهر پیروی می­ کند. از این رو، در آموزه‌های قرآنی نگاهی عمیق ­تر به این رفتار ارزشی شده، به گونه ­ای که احسان به دیگران همان احسان به خود دانسته شده است. جان کلام آموزه­ های قرآن عظیم بیانگر این است که باورهای فرد یعنی اجزاء تشکیل دهنده­ ی زیرساخت فکری و بینشی، پایه شخصیت را ایجاد می­ نماید. به دیگر سخن،باورها و نگرش‌ها، اخلاق فردی را می‌سازند و این اخلاق و خلق و خوی فرد است که رفتارهایش را مدیریت می‌کند. بنابراین، تجلی شخصیت افراد را نخست در صفات اخلاقی و سپس در رفتارهای فردی و اجتماعی آن می‌توان شناسایی کرد. البته این جریان یک سویه نیست؛ به این معنا که یک جریان دو سویه همواره وجود دارد که نه تنها بینش‌ها و نگرش‌های شخصیت فرد را تحت تاثیر قرار می دهد بلکه رفتارهای انسانی در یک فرآیندی بر بینش‌ها و نگرش‌های شخص نیز تاثیر می‌گذارد. احسان و دستگیری از نیازمندان یکی از مصداق­های بارز اثرگذاری و نفوذ رفتارها در باورها می ­باشد. در قرآن کریم، توجه به احسان و نیکوکاری و انفاق ، البته نیکی بی چشم داشت، در راه خدا یکی از محوری ترین مسائل تربیتی است و اهمیت آن چنان زیاد است که بیش از ۱۰۰ آیه درباره این موضوعات نازل شده است . البته پروردگار احسان کردن به بندگان خود را در آیه 7 سوره­ ی اسراء نوعی نیکی فرد در حق خود می ­دانند: « ان احسنتم احسنتم لانفسکم : احسان به دیگری همان احسان به خود می‌باشد ». این آیه تبیین گر یک کنش و واکنش دوسویه عمل فرد بر جامعه و بر فردیت خود است. به این معنا که احسان کننده با احسان خویش پیش و بیش از آن که به دیگری خدمت کرده باشد، به خودش خدمت می ­کند چرا که به اصلاح و تکمیل شخصیت خویش کمک کرده است. انسان کامل مظهر ربوبیت تلقی می­ شود. احسان کردن بی چشم داشت، از صفات و اسماء الهی است. براین اساس، می‌توان گفت که احسان به دیگری بدون انتظار جبران، رفتاری خداگونه است و شخص را در مقام خلافت الهی نشان می­ دهد. خداوند باتوجه به تفاوت مردم از نظر میزان درک و اخلاص، برای جلب آن­ها به کارهای نیک، آثار متفاوتی را برای احسان بیان می‌کنند. برخی مردم در اندیشه معامله هستند از این رو از این دسته افراد به تجار و بازرگانان یاد می‌شود که در برابر هر کاری مزدی می‌خواهند؛ اما برخی دیگر کارهایشان را بی چشمداشت انجام می‌دهند. این دسته، اهل حب و عشق هستند و در اندیشه و رضوان الهی هستند. خداوند این دسته از افراد را به جنت ذات و صفات می‌برد و از بهشت رضوان الهی که برتر و بالاتر است بهره مند می‌سازد (فجر، آیات 27 تا 29 و توبه، آیه 27 و نیز صف، آیات 10 تا 12 و آیات دیگر). بنابراین، هرکسی اززاویه نگاه خویش یار می­شود و تنها گروهی اندک هستند که رضایت و محبوبیت خداوند را جست وجو می‌کنند و بدان امید، به احسان تن می‌دهند (بقره، آیه 195 و نیز آل عمران، آیات 134 و 148 و نیز مائده، آیات 13 و 93). خداوند در توصیف و بیان اهمیت احسان می‌فرمایند: " من جاء بالحسنه فله عشر امثالها:هرکسی عمل نیکی آورد پس برای او ده برابرش است" (انعام، آیه 160) یا درجایی دیگر می‌فرمایند: " کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‌کنند، همانند بذری هستند که هفت خوشه برویاند، که در هر خوشه، یکصد دانه باشد و خداوند آن را برای هرکس بخواهد (و شایستگی داشته باشد)، دو یا چند برابر می‌کند و خدا (از نظر قدرت و رحمت) وسعت دهنده و (به همه چیز) داناست" (بقره، آیه 265). پیامبر(ص) در این رابطه می­ فرمایند: " مردم به منزله عیال خداوند مى‌‏باشند، دوست داشتنى‏‌ترینِ خلق پیش خدا کسى است که به مردم نفع برساند یا خانواده‏‌اى را خوشحال کند یا با برادر مسلمانش به‌خاطر برآوردن حاجتش راه برود، این عمل از اعتکاف دو ماه در مسجدالحرام بهتر است ". بنابراین، برخلاف تصور برخی که نیکی به دیگران را ضرر و زیان می‌دانند، این گونه اعمال، همان سود خالص و چند برابر است.  نکته­ ی مهم­ تر در فرمایش خداوند مربوط به تأثیر کار خیر بر اصلاح مکانمیسم عصبی مغز می ­باشد. نیکی کردن و انجام امور خیر خواهانه، می تواند سلامت مغز را تضمین کند. پزشکان بر این باورند که انجام کار های خیر خواهانه نشاط و شادابی فرد را افزایش می دهد که در نتیجه آن میزان التهاب و کلسترول خون و به ویژه علائم بیولوژیکی بیماری قلبی تا حد بسیار زیادی کاهش می ­یابند. پزشکان این تاثیر را طی تحقیقات خود به اثبات رسانیده ­اند. در واقع فرد با انجام کار خیر نه تنها اجر معنوی و اخروی دریافت می کند بلکه از نظر روحی و روانی نیز احساس بسیار خوبی را تجربه خواهد کرد. بر اساس نظریه ای در روان شناسی، افرادی که همواره در صدد حل مشکلات و گرفتاری های دیگران هستند و بدون هیچ انتظاری محبت می کنند، در برابر مشکلات عاطفی و فشار های عصبی ناشی از آن، دارای روحیه قوی تری می ­باشند و به راحتی آسیب نمی بینند. درحقیقت کمک کردن، از ساده ترین راه های کنترل استرس، حفظ آرامش روحی و روانی محسوب می شود و در بهبود و تقویت سلامت روان نقش چشمگیری را برجا می­ گذارد. افرادی که از سلامت روان برخوردار هستند می توانند بین نیاز ها و گرایش های فطری و جسمانی خود تعادل برقرار کرده و در طول زندگی با قرار گرفتن در شرایط سخت و دشوار، واکنش های مناسبی را از خود نشان  دهند. بر اساس نظریه­ ای دیگر، افرادی که در دوران جوانی مبادرت به انجام کار خیر مینمایند، در دوران پیری می توانند از بیماری های زوال عقل مانند آلزایمر و همچنین افسردگی در امان بمانند.

منابع

https://b2n.ir/b25043

https://b2n.ir/x55813

https://b2n.ir/b25043