اهداء عضو، کسب افتخار حضور در ضیافت ایثار است
با توجه به نیاز بسیاری از بیماران به پیوند عضو، 31 اردیبهشت ماه، روز " اهداء عضو، اهداء زندگی " نامگذاری شده است. در چند دهه ی اخیر با پیشرفتهای دنیای پزشکی، برای رفع این مشکل از اعضاء بیماران مرگ مغزی جهت پیوند اعضا استفاده می شود. هر فرد مرگ مغزی می تواند جان 8 نفر را نجات دهد.مرگ مغزی به وضعیت غیرقابل بازگشت همه عملکردهای مغز اطلاق میشود. درچنین وضعیتی همهٔ نورونهای مغز در نتیجهٔ هیپوکسی ( Hypoxia یا کم‌اکسیژنی: کاهش اکسیژن‌رسانی به تمام ارگانیسم (هیپوکسی جنرال) یا بافت‌های بدن (هیپوکسی بافت)) تخریب می‌شوند. مرگ مغزی یکی از معیارهای قطعی تعیین‌کننده مرگ( معیار دیگر از بین‌رفتن گردش خون و تنفس )است. کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها منجر به تورم و آسیب بافت‌ها میشود که در نهایت در تبادل اکسیژن و دی‌اکسید کربن بین مویرگ‌ها و بافت‌ها اختلال ایجاد می‌کند. فرایند اهدا عضو علاوه بر اینکه یک عمل خداپسندانه و نوعی ازخودگذشتگی و ایثار محسوب میشود از منظر جامعه شناختی یک کنش اجتماعی تلقی میشود که متأثر ازعوامل گوناگون به ویژه عوامل اجتماعی - فرهنگی است. در کشور ما، بیماران نیازمند دریافت عضو به ناچار مدتها در انتظار پیوند به سر میبرند، زیرا علیرغم تعداد بالا مرگ مغزی،شمار اندکی از خانوادهها، که البته به دلیل از دست دادن عضوی از خانوادهی خود تحت فشار روحی و آلام بسیاری هستند، داوطلب اهدا عضو هستند. در حقیقت، به علت شرایط خاص روحی، این خانوادهها توانایی تصمیم گیری ندارند. امروزه محققان این حوزه به منظور رفع مشکل پیوند عضو و کاهش دردهای بیماران با نیاز به پیوند اضطراری، به راههای جدیدی مانند کاربرد سلولهای بنیادین برای رشد و تأمین اعضاء مورد نیاز بدن روی آوردهاند. مطالعات متخصصان در این رابطه، چندین عامل را دخیل در رضایت یا عدم رضایت به اهداء عضو را تبیین کرده است. نتایج این بررسیها نشان می دهد که با افزایش میزان تحصیلات، میزان آگاهی ها درباره موضوع، اعتماد و نگرش مثبت به اهدای عضو، تمایل خانواده ها به اهدا عضو افزایش می یابد و بر عکس با افزایش میزان بهره مندی از سلامت جسمانی، سن و پایگاه اجتماعی اهدا عضو کاهش می یابد. همچنین افراد در زمان حیات خود می توانند با تکمیل کارت اهدا عضو در این مسیر انسان دوستانه، بیماران را همراهی نمایند.
با نظر به اینکه اهدا عضو کمک یک انسان به انسانی دیگر برای برخورداری از یک زندگی طبیعی دائمی است، بنابراین از منظر آموزشها و مبانی انسان شناسی اسلام بخشش، انفاق و نوعدوستی محسوب می گردد. اهدا عضو را می توان از دیدگاه تعلیمات دین اسلام نوعی بخشش و انفاق تبیین نمود. خداوند به همه ی مخلوقات حق حاکمیت بر اعضاء بدنشان را اعطا نموده است و همچنین تأکید دارد که بدن بر صاحب خود حقی دارد. اهداء عضو، با توجه به اینکه بدن امانتی الهی و ارزشمند در دست ماست، استفاده صحیح از آنها وظیفه ای خطیر می باشد، چه این اندام‌ها از فرد زنده یا غیر زنده باشند. همه پیامبران در انجام رسالت الهی خود تحقق یک هدف مهم و یک چشم انداز متعالی یعنی حل مشکلات معنوی، جسمی، اخلاقی، روانی، معیشتی انسان و هدایت او به سوی تصعید حیات پاک را در رأس مأموریت خود داشتند. از سوی دیگر، در حوزه ی ارتباط انسان با همنوع نیز اسلام تأکید مکرر دارد زیرا اهتمام به این مهم، یکی ا زمسیرهای کسب رضای خداوند و ورود به رضوان حق می باشد. وقتی انسان از پیله فردیت خود به سمت وادی انسان دوستی و بخشش و فداکاری پیش می رود، به کنه ایمان و درجه اعلی انسانیت معرفت می یابد و ازاینروست که لایق درک و دریافت رحمت الهی می گردد. پیامبر (ص) در تعریف جامعه ایمانی، به مؤلفه ی بخشندگی اشاره مستقیم دارندد:«مثال مؤمنان از نظر مهرورزی و مهربانی در بین خود مانند اعضای یک بدن است که اگر عضوی از آن به درد آید، باقی عضو‌ها با برافروختگی و شب بیداری با او همنوایی و همدردی نشان می‌دهند». والا‌ترین صورت عطا و بخشندگی، ایثار و ترجیح سایرین بر خود است؛ یعنی اینکه فرد منفعت و آسایش دیگری را بر منفعت و آسایش خود ترجیح دهد. آثار اجتماعی ایثار چنان گسترده است که بهترین عبادت و حد بالای ایمان دانسته می شود. با نظر به این تأکید می‌توان فهمید که اسلام نه تنها اهدای عضو را اجازه می‌دهد، بلکه بدان نیز تشویق می‌نماید.
فرهنگسازی به منظور فراگیری اجتماعی مفهوم اهدا عضو، علاوه بر لزوم ارائه اطلاعات پزشکی و همچنین کسب اجازه از مراجع دینی و قانونی، نیازمند گسترش آگاهی ها نسبت به مسؤولیت اجتماعی و نهادینه نمودن اقبال جامعه می باشد. آیه مبارکه ی «وَمَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعًا» (المائده: ۳۲) تأکید بر اهمیت تلاش برای نجات حیات انسان و تکریم آن دارد، آنچنان اهمیتی که میزان کمک به یک فرد واحد را به کل بشریت در طول تاریخ تسرّی می دهد.
منابع:
گزارش